بروکسیسم یا به هم سائیدگی دندان ها یک از بیماری های حوزه دهان و دندان می باشد که قصد داریم در این مقاله در مورد آن بحث کنیم. این بیماری می تواند در طول شب یا روز در فرد ایجاد شده و هم در کودکان و هم در بالغین دیده می شود.
حالاتی نظیر جویدن زبان ، گونه ، لب – بردن اجسام خارجی در داخل دهان نظیر خودکار ، مداد ، پیپ ، سنجاق و یا ناخن – نیز فشار دادن دندان ها با انگشت ، اگر چه همه می توانند منشاء عصبی داشته و برای فرار شخص از یک استرس درونی بکار روند و از این جهت با بروکسیسم مشترکند) ولی تحت عنوان عادات دهانی، طبقه بندی میشوند نه بروکسیسم
طبقه بندی بروکسیسم :
بروکسیسم به دو گروه تقسیم بندی می شود که بعقیده بعضی نویسندگان دارای منشاء فیزیولوژیکی و روانی متفاوتی هستند. این دو گروه عبارتند از :
الف ) بروکسیسم روزانه ( Diurnal bruxism) : که به خودآگاه یا ناخودآگاه سائیدن دندانها در طول روز اطلاق می شود و ممکن است همراه با فعالیتهای پارافانکشنال نظیر جویدن ناخن ، قلم ، زبان و گونه باشد . بروکسیسم روزانه بغیر از افراد مبتلا به بیماریهای مغزی معمولا صدایی ندارد.
ب ) بروکسیسم شبانه ( Nocturnal bruxism) : بر خلاف نوع قبلی ، فرد بطور ناخود آگاه این عمل را انجام می دهد و همراه با انقباضات ریتمیک عضله ماستر (Masseter) است ( این انقباضات با دستگاه الکترومیوگرام EMG قابل اندازه گیری میباشد ) . بروکسیسم شبانه معمولا پر سر و صدا بوده و فرد نمی تواند مانند این حرکات و صداها را در هنگام بیداری تقلید کند. در متون دندانپزشکی لفظ ” بروکسیسم به هر دو نوع روزانه و شبانه اطلاق می شود.
اپیدمیولوژی :
بروکسیسم بیشتر در حالاتی اتفاق می افتد که خود فرد متوجه آن نیست ، مثلا در هنگام کار سخت فیزیکی در طول روز و یا در هنگام خواب ، مگر اینکه شخص دیگری متوجه آن شود. بنابراین اندازه گیری درصد شیوع آن در جمعیت کار مشکلی است . اخیرا با وجود دستگاههایی که فعالیت ماهیچه های فکین را در طول روز و شب اندازه می گیرند ، این کار آسانتر شده است. ۱۵
بروکسیسم شدید معمولا در شب و هنگام خواب دیده می شود ولی در طول روز چنانچه فرد تحت فشار روحی باشد ممکن است دندانهایش را بهم بساید .
اگر بخواهیم درصد شیوع بروکسیسم را فقط با گرفتن تاریخچه از خود فرد بیان کنیم درصد کمی ( تقریبا ۱۵٪ – ۸%) را شامل می شود ولی اگر مطالعات ما شامل پرسیدن سئوالاتی از اعضای خانواده فرد ( با توجه به اینکه درصد عمده بروکسیسم در شب و هنگام خواب که خود فرد مطلع نیست، اتفاق می افتد) و معاینات کلینیکی باشد ، درصد آن به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش می یابد . بطور مثال درصد فوق در بزرگسالان به ۹۰- ۶۰٪ همراه با بیماریهای پریودنتال و در کودکان ۵- ۲ ساله به ۷۸٪ میرسد .
وقوع (Occurrence):
بروکسیسم ممکن است با شروع رویش دندانهای شیری در نوزادان ، آغاز گردد . در نوزادانی که دندانی در مقابل دندانهای تازه رویش یافته ندارند، بروکسیسم باعث خراش لثه فک مقابل می گردد . بروکسیسم می تواند در تمام دوران زندگی وجود داشته باشد ، بیشتر محققین بر این عقیده هستند که این عادت در دوران دندانهای مختلط (Mixed dentition) افزایش یافته ، و به مرور با بالا رفتن سن کاهش می یابد با این وجود گزارشات حاکی از افزایش اختلالات مفصل گیجگاهی – فکی با افزایش سن می باشد .
بروکسیسم شبانه در هنگام خواب اتفاق می افتد و مشخصه آن انقباضات منظم ماهیچه هایی که مسئول بستن دهان هستند ( بیشتر ماستر ) می باشد و با ایجاد صدا همراه است .
طبق گزارش Takahaina بروکسیسم شبانه معمولا زمانی اتفاق می افتد که شخص در خواب سبک بوده و همراه با تنفس نامنظم و افزایش ضربان قلب است . طبق عقیده وی این نوع بروکسیسم به سیستم اعصاب نباتی (اتونومیک) مربوط است .
در گزارش Powell بروکسیسم شبانه بطور عمده در مرحله REM از خواب اتفاق می افتد. در این فاز امواج مغزی تغییر کرده ، ضربان قلب افزایش یافته و تنفس نامنظم می شود . از آنجاییکه ” خواب دیدن ” بیشتر در این مرحله اتفاق می افتد بهمین دلیل، اینگونه تصور می شود که بروکسیسم با “رویا و خواب دیدن در ارتباط است.
با این وجود مطالعات اخیر ثابت کرده است که بروکسیسم در تمام مراحل خواب ممکن است اتفاق بیافتد ولی معمولا در حالتی که خواب فرد از مراحل عمیق تر به مراحل سبکتر وارد می شود ، شایعتر می باشد. گزارشات دیگری حاکی از این است که حرکات بدن همیشه همراه با حرکات فک است ولی حرکات فک بطور مستقل می تواند اتفاق بیفتد و با توجه به اینکه حرکات بدنی در فازهای اولیه خواب افزایش می یابد بنابراین می توان نتیجه گرفت که حرکات فک در این فاز بیشتر می شود.
بروکسیسم شبانه ایجاد صدای قابل شنیدن می کند و تقریبا برای بیمار غیر ممکن است که همان صدا را در زمان هوشیاری ایجاد کند. این امر ممکن است بعلت عدم وجود دستگاه محافظتی سیستم ماضغه ای در طی بروکسیسم شبانه باشد. همچنین خاصیت باز دارندگی قشر مخ باعث می شود که شخص نتواند تمام نیروی جونده خود را در هنگام هوشیاری بکار گیرد و به این علت نمی تواند همان صدا را تولید کند .
علائم بروکسیسم
بیشتر مطالعات انجام شده روی علائم بروکسیسم در بزرگسالان بوده است. بعضی محققین معتقدند که علائم بروکسیسم در اطفال و بزرگسالان شبیه یکدیگرند. البته در اینگونه تحقیقات بررسی مخلوطی از علائم بروکسیسم و اختلالات مفصل گیجگاهی – فکی برای پی بردن به علائم سابژکتیو بیماران انجام می گیرد . بروکسیسم فقط یکی از علل اختلالات مفصل گیجگاهی – فکی (TMJ) می تواند باشد و علاوه بر آن عوامل دیگری نیز ممکن است دخالت داشته باشند.
تعدادی از علائم انحصاری بروکسیسم که معمولا در مقالات دندانپزشکی عنوان می شوند ، بدین قرارند : ساییدگی دندانها – اکسپوز شدن پالپ – هیپرتروفی عضلات ماضغه ای – حساسیت به لمس در عضلات صورتی – صدمه به الیاف پریودنتال دندانها (PDL) یا قسمتهای دیگر پریودنشیم – تغییر در میزان باز شدن دهان (Bite – کم شدن ارتفاع عمودی صورت – اختلال در مفصل گیجگاهی – فکی (TMJ) – کم شدن ارتفاع استخوان آلوئول – لق شدن دندانها – حساسیت بیش از حد دندانها – تحلیل لثه – التهاب لثه – انقباض خود به خود عضلات صورتی – درد فکین در هنگام بیدار شدن از خواب – شکستن مکرر ترمیم ها (Restoration) – اسپاسم شدید عضلات (Trismus) و سر درد . این علائم هم مربوط به بروکسیسم روزانه می باشند و هم شبانه .
گر چه علائم بروکسیسم در بزرگسالان ممکن است در اطفال نیز ظاهر شود ولی علائمی که بچه ها بیان می کنند بسیار کمتر است .
Moore معتقد است علائم بروکسیسم در اطفال بخاطر پتانسیل ترمیم و التیام بافتی بیشتر ، کمتر به شدت بزرگسالان ظاهر می شود . در این تحقیق Moore به این نتیجه رسید که بعضی علائم سابژکتیو در بچه ها وجود ندارد . در تحقیقات دیگر مشخص شد که هیچکدام از اطفال مورد مطالعه علائم سابژکتیو را بیان نمی کنند .
سائیدگی دندانها با ایجاد Facet روی آنها بخصوص Facet های غیر معمول، بهترین علامت دندانی مشخصه وجود بروکسیسم است . بر طبق یک گزارش، ۹۰٪ بچه هایی که بروکسیسم داشتند ، Facet های غیرمعمول روی دندانهایشان دیده شده است . این ساییدگیها ممکن است بر روی لبه انسیزالی ، سطح اکلوزال و یا سطوح بین دندانی اینتر پروگزیمال ) مشاهده شوند
در تحقیقی که توسط Jankelson در اطفال ۱۲ – ۶ ساله انجام گرفت ، مشاهده گردید که ساییدگی مکانیکی روی لبه انسیزالی دندانهای انسیزور فکهای بالا و پایین شایع می باشد .
این مسئله نیز قابل توجه است که در اوایل دوران دندانی مختلط ، بطور طبیعی دندانها در طی حرکات جانبی کاملا با هم جفت نمی شوند ، که خود می تواند علتی برای ساییدگی بیش از حد دندانها باشد. بعلاوه بیشترین تماس دندانی در دوران دندانهای مختلط ، بین اولین مولرهاست ولی در بزرگسالان این تماس بین دندانهای کانین می باشد . بنا بر این عقیده برخی محققین ، بروکسیسم در کودکان ۷ تا ۱۰ ساله بیشتر بدلیل :
۱) تداخلات اکلوزالی بخاطر رویش دندانهای دائمی
۲) نبودن کانین ها در فک برای محافظت از اکلوژن ، می باشد
در خصوص بروکسیسم می توانید مقاله زیر را بخوانید
Leave A Comment